Çölyak Hastalığı ve İntestinal Mikrobiyata

Çölyak hastalığı; genetik olarak yatkınlığı olan bireylerde, tahıl ürünlerinde bulunan glutene karşı duyarlılığı olması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Genellikle malabsorbsiyonla seyreder ve ince bağırsakta lezyonlara, villuslarda atrofiye neden olurken, glütensiz diyetle klinik düzelme gösterir. Dünyada çölyak prevelansı %0.5-1 arasındadır.

Bağırsağın fizyolojik olarak gelişmesi ve immün sistemin güçlenmesi için, dengeli bir mikrobiyataya gereksinim vardır. Bu sebeptendir ki, intestinal mikrobiyatanın değişmesi, çölyak hastalığı gibi birçok hastalığa yol açabilir. Çölyak, hem otoimmün, hem de genetik bir hastalıktır.

• Yapılan bir çalışmada, genetik olarak çölyağa yatkın bireylerin bağırsaklarında Staphylococcus sayısındaki artışın, hastalığa yakalanma riskini artırdığı görülmüştür.

Çölyak hastalığında, intestinal mikrobiyatadaki değişikliklerin hastalığın sebebi mi, yoksa hastalığın bir sonucu mu olduğu tam bilinmemektedir. Çünkü, bu alanda çalışmalar çok yeni olup, 2012’den beri yapılmaktadır. Hastalığı etkileyen faktörleri tespit etmek adına yapılan çalışmaların sonucunda; çölyak hastalığı olan insanların, sağlıklılara göre farklı mikrobiyataya sahip olduğu bildirilse de, tipik olarak çölyak mikrobiyal profili tanımlanamamıştır.

İsveç’te, 1985-1995 yılları arasında doğan çocuklarda çölyak hastalığının görülme insidansı, 1996-1997 yıllarında doğan çocuklarda 4 kat artmıştır. Bu durum “İsveç salgını” olarak tanımlanmıştır.

• İsveç’teki insidansın artış sebebi olarak; 4. ve 6. ay arasında gluten alımının ertelenmesi, 2 yaşın altındaki çocuklarda gluten alımındaki artış ve ince bağırsak mukozaları incelendiğinde, çubuk şeklindeki bakterilerin tanımlanması gösterilmiştir.

Çölyak hastalığına sahip bireylerin bağırsak mikrobiyataları incelendiğinde, spesifik olarak Firmikus ve Proteo bakterilerin daha çok olduğu görülmüştür. Ayrıca, antiinflamatuar etkisi olan; Bifidobacterium gibi bakterilerin oranında, Bacterioides ve E.coli gibi gram negatif bakterilerde artış görülmüştür.

• Çölyaklı çocuklarda yapılan başka bir çalışmada; Staphylococcus ve Clostridium sayısında artışlar; Lactobacillus sayısında azalmalar görülmüştür.

Bugüne kadar çölyak hastalığının tek tedavi yöntemi; glütensiz diyet olarak tanımlanmıştır. Glütensiz diyete uyumun zorluğu, alternatif tedavi yöntemleri aranmasına sebep olmaktadır. Alternatif tedavi yöntemlerden bir tanesi de probiyotiklerdir. Probiyotikler, WHO*’ya göre ‘yeterli miktarda verildiğinde, konağın sağlığına yarar sağlayan canlı bir mikroorganizma’ olarak tanımlanmıştır. Bazı probiyotiklerin gluten polipeptitlerini sindirdiği veya değiştirdiği bulunmuştur.

• Bir çalışmada, spesifik probiyotik kombinasyonu VSL #3‘ün (Bifidobacterium breve, B. longum, B. infantis, Lactobacillus plantarum, L. acidophilus, L. casei, L delbrueckii ve Streptococcus thermophilus) gliadin polipeptitlerini hidrolize etmedeki potansiyel rolü araştırılmış, çalışmanın sonucunda; probiyotik VSL # 3’ün gliadin polipeptitlerini hidrolize etmede, Oxadrop (B. infantis, L. acidophilus, L. brevis ve S. thermophilus), Florisia (L. brevis vb.) gibi probiyotiklerin, diğer ticari probiyotik ürünlere kıyasla oldukça etkili olduğu bulunmuştur. Ancak, probiyotik suşlar tek tek test edildiğinde, VSL #3’ün gliadin’i hidrolize etme etkisinin olmadığı görülmüştür.

• Sonuçlar; tek bir probiyotik suşun, gliadin peptidlerini bozmak için yeterli olmadığını, dolayısıyla çölyak hastalığına karşı yararlı etki göstermesi için, diğer suşlarla birlikte kullanılması gerektiğini göstermektedir.

• Yapılan başka bir çalışmada; çölyak hastası 40 hasta rastgele 2 gruba ayrılmıştır. 20 kişiye probiyotik (B.breve suşu),20 kişiye plasebo uygulanmıştır. Çalışma 3 ay sürmüş ve sonucunda probiyotik uygulanan grubun mikrobiyatasının, sağlıklı bireylerinkine benzer hale geldiği görülmüştür.

• Belirli probiyotiklerin, belirli patojenlere ve bozukluklara karşı etkilerini değerlendirmek ve bu eylemlerden hangisinin çölyak hastalarına fayda sağlayabileceğini tanımlamak için, çok daha fazla çalışma gerekmektedir.