Vücudumuzda birçok bez bulunup bunlar belirli salgılar ve hormonlar salgılamaktadır. En önemli endokrin bezlerden biri olan tiroid bezi, anatomik olarak soluk borusu etrafında, gırtlak dediğimiz bölümde yer almaktadır. Soluk borusunu üç taraflı olarak saran tirod bezi, hipofizden salgılanan tiroid simule edici hormon (TSH) tarafından denetlenir.
Tiroid bezinden salgılanan T3 ve T4 hormonları; adrenalin ve dopamin hormonlarının ve vücutta ki diğer hormonların dengeli bir şekilde salgılanmasında görev alırlar. Bunlara ek olarak tiroid hormonları, fetal* dönemde kemiklerin gelişmesinde ve çocukluk döneminde kemiklerin şekillenmesinde önemli bir rol üstlenmektedir.
Tiroid Bezi Ve Stres İlişkisi Nedir?
Vücudun tüm dengesini bozan stres, hormonların da mekanizmasını bozar. Stres durumunda hormonlar düzensiz bir şekilde salgılanabilmektedir.
Stresin birçok sebebi olup vücut, stresi en güzel şekilde yönetebilmek ve zararı minimum düzeye getirebilmek için birtakım çalışmalar yapar. Bu çalışmalarda tiroid hormonları da görevlidir ancak stresten olumsuz da etkilenebilmektedir.
Örneğin; vücut soğumaya başladığında, ısıtabilmek için, T3, T4 ve TSH hormonları uyarılır. Bu hormonlar, vücut hücrelerinin oksijen kullanmasını ve ısı üretilmesini uyarırlar. Soğuk bölgelerde bulunulduğunda, tiroid bezi daha aktif çalışırken ısı yükselmeye başladığında aktifliği azalmaktadır. Yetersiz ve dengesiz beslenme sonucunda da tiroid bezinin aktifliği oldukça azaltmaktadır.
Tiroid Hastalıkları Nelerdir?
- Guatr
Dünya üzerinde birçok bölgede iyot yetersizliği gözlenmek olup Türkiye’de bu oran %30 civarındadır. İyot eksikliğini bir nebze olsun azaltmak adına, ülkemizde 1999 yılından beri, tuzlara iyot takviyesi yapılmaktadır. İyot eksikliği nedeniyle oluşan guatr hastalığında, ilk olarak tiroid bezi şişer, ilerleyen yaşlarda ise nodüller oluşmaya başlar. Nodüllerin etkisiyle ilerleyen zamanlarda hipertiroidi gözlenebilmektedir.
- Tiroid Kanserleri
Tiroid kanserleri, endokrin organlarda gözlenen en yaygın tümör çeşididir fakat ölüm oranı sadece %1’dir. Genetik faktörler, çocukluk çağında uygulanan radyoterapiler, tiroid kanserinin önemli etmenleri arasında yer alır.
Ülkemizin Karadeniz bölgesini de etkisi altına alan Çernobil faciası sonucunda da birçok kişi tiroid kanserine yakalanmıştır. Bunların yanında, iyot eksikliği de kanserin önemli etmenleri arasında yerini almaktadır.
- Hipertiroidi
Hipertiroidi, tiroidin hızlı çalışması anlamına gelmekte olup vücutta bazı olumsuzluklara ve dengesizliklere yol açmaktadır. Yapılan bazı araştırmalarda; hipertiroidinin, kemik metabolizması üzerinde olumsuz etkilerinin olduğuna ve kemik yıkımına neden olduğu saptanmıştır.
Birtakım çalışmalarda; hipertiroidinin çoğu orta yaşlı kadınlarda sıklıkla gözlenen osteoporoz hastalığının bir etmeni olduğu kanaatine varılmıştır.
- Hipotiroidi
Tiroid bezinin yavaş çalışması anlamına gelen hipotiroidi, ülkemizde ve tüm dünyada çok yaygın görülen bir hastalıktır. Düzenli olarak yapılan kan taramalarında, TSH değerlerine bakılması, hipotirodinin erken teşhisine yardımcı olacak ve erken tedaviye imkan sağlayacaktır.
Yapılan bazı araştırmalarda; hipotiroidi ve ateroskleroz* arasında bir ilişki olduğu saptanmıştır. İlk olarak 1883 yılında, arteroskleroz ve hipotiroidi arasında ilişki olduğu görülmüş; aterosklerozun yanı sıra tiroid bezinin yavaş çalıştığı durumlarda da lipid ve total kolesterolün yükseldiği saptanmıştır.
- Çalışmalarda; hipotiroidinin, 50 yaş ve üzerinde görülme sıklığının daha fazla olduğu belirtilmiştir.
Tiroid hastalıkları sadece yetişkinlerde gözlenen hastalıklar değillerdir. Bazı durumlarda bebeklerde yenidoğan döneminde de gözlenebilmektedir.
Yenidoğan Bebeklerde Görülebilen Tiroid Hastalıkları
Bebeklerde tiroid hastalıkları doğum öncesi veya sonrası dönemde görülebilmektedir. Bebeğin, yenidoğan dönemi hastalıkları da tiroid fonksiyonlarını etkilemektedir. Maternal* kaynaklı olabilen bu durumlar, annenin hamilelik döneminde ve öncesinde tiroid hastalıklarına sahip olması, iyot eksiliği ve kullandığı ilaçlar sebebiyle de görülebilmektedir.
Bebeklerde en çok gözlenen tiroid hastalığı; tiroidin az çalışmasıyla karakterize olan hipotiroididir. Bu durum bebeklerde zeka geriliğine yol açabilmektedir.
Hipertiroidi ve guatr da bebeklerde gözlenebilen rahatsızlıklardan ve erken teşhis tedavi için çok önemlidir.
Ateroskleroz: Damar sertleşmesi
Maternal: Anne kaynaklı
Cappola, A. R., & Ladenson, P. W. (2003). Hypothyroidism And Atherosclerosis. 88(6), 2438-2444.
Gay J. Canaris, M. M., Neil R. Manowitz, P., Gilbert Mayor, M., & E. Chester Ridgway, M. The Colorado Thyroid Disease Prevalence Study. 526-534.
Hatipoğlu, D., Büyükkayhan, D., & Kurtoğlu, D. (2006). Yenidoğan Dönemi Tiroid Hastalıkları. 2(10), 63-82.
Öztürk, Ö., Güçtekin, A., Giniş, Z., & Erdoğan, S. (2007). Hipertiroidi Ve Subklinik Hipertiroidide Kemik Ve Mineral Metabolizmasının İdrar Piridinyum Çapraz Bağlarıyla Değerlendirilmesi. 17(2), 71-76.
Turgay, T., Ataç, F. E., & Demirören, E. (2008). Sıcaklık Stresinin Saanen Keçilerinde T3, T4 Ve Kortisol Hormon. 49(2), 15-22.
