Besinin Adı
Türkçe: Roka
İngilizce: Garden Rocket
Latince: Eruca sativa
Vatanı ve İklimi:
Latince ismi Eruca sativa olan roka Brassicaceae ailesine mensuptur. Dünyada yaygın olarak bulunan ve genellikle taze olarak tüketilen bir sebzedir. Ana vatanı Akdeniz bölgesi olarak kabul edilir. Genellikle İtalya, Yunanistan ve Türkiye gibi, Akdeniz mutfaklarında kullanılır. Türkiye’de en çok Hatay’da Samandağ ilçesinde yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Bitkisel Özellikleri:
Turpgiller familyasındandır. Bir yıllık bir otsu bitkidir. Yapraklarının rengi yeşil, kenarları dişli ve tüylüdür. Bitkinin saplarında açan çiçeklerinin rengi sarı-beyaz arasında ve üzerleri morumsu damarlarla kaplıdır. Oldukça keskin bir kokusu ve acımsı buruk bir tadı vardır. Sebze olarak bahçelerde yetiştiriciliği yapılır.
Faydaları ve/veya Zararları:
Genellikle taze olarak tüketilen rokanın yaprakları bol miktarda C vitamini içerir. 100 gramında yaklaşık olarak 62 miligram C vitamini bulunur. Mineral bakımından da zengin olan roka; demir, bakır, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, manganez ve çinko içermektedir. İçeriğindeki antioksidan aktivitesinden dolayı karaciğeri korur.
Sadece rokanın kendisi değil, tohumlarının da birçok fonksiyonu vardır. Rokanın tohumları alkaloit, glikozit ve fitosterol içerir. Göz ile ilgili hastalıklarda antiseptik ve antikanserojenik özelliğe sahiptir. Tohum yağı ise, linolenik ve linoleik (omega 3 ve 6) yağ asitlerini içerir. Rokanın yeşil yaprakları ve tohumu; uyarıcı, diüretik (idrar çıkışını arttırma özelliği) ve öksürük kesici olarak kullanılır.
Koyu yeşil yapraklı sebzeler K vitamininden oldukça zengin besinlerdir. Sebzenin tazeliği ve klorofil miktarı K vitamini oranıyla doğru orantılıdır. K vitamininden oldukça zengin olan rokanın 100 gramında 250 µg K vitamini bulunur. K vitamini içeriğiyle, kemik sağlığı ve sinir hücrelerinin hasarını önlemede yardımcı ve aynı zamanda alzheimerı önleyici etkisi vardır. K vitamininin kanı pıhtılaştırıcı etkisinden dolayı, kan sulandırıcı kullanan bireylerin rokayı yerken temkinli davranması, gerekirse diyetisyen kontrolü altında miktarının ayarlanarak tüketilmesi tavsiye edilir.
Toprakta bulunan nitrit ve nitratları, sebze ve meyveler aracılığıyla vücudumuza alabiliriz. Yapılan bir araştırma sonucu, insan vücuduna giren nitrit ve nitratların %85’nin sebzelerden geldiği görülmüştür. Vücuda alınan nitritler doğrudan, nitratlar ise nitritlere çevrildikleri kadarıyla toksin oluştururlar. Vücuda alınan nitritin nitroz amine dönüşmesiyle birlikte kanserojen etki gözlenebilmektedir. Bu hastalık bebeklerde “mavi bebek” hastalığı olarak bilinir. Roka da yüksek nitrat oranı ile bilinmektedir. Nitrit ve nitratlar, özellikle bitkinin yaprak kısımlarında biriktiğinden, yaprak kısımları tüketilen sebzelerde daha dikkatli olunması gerekmektedir.
Yapılan bir araştırmada, rokanın yaprakları ve dallarında, bazı bakteri ve mantar türlerine karşı antifungal ve antibakteriyel aktivitenin görüldüğü bildirilmiştir.
Bilgilendirme:
Akdeniz ülkelerinde genel olarak salatalara renk vermek için kullanılsa da, bazı yerlerde yemeği de yapılarak tüketilir. Slovenya’nın Koper bölgesinde peynirli börekte, İtalya Venedik’te pizza ve makarnada kullanılır. Taze olarak kullanılması C vitamini kaybını önler, ısıl işlem görmesi veya kurutularak tüketilmesi durumunda C vitamini kaybı artar. Rokanın buzdolabında saklanma süresi ise en fazla bir hafta ile sınırlıdır. Aksi halde, yaprakları sararmaya ve ardından çürümeye başlar.
Yapılan bir araştırmada; Türkiye’de yaprağı tüketilen sebze üretiminin 1.621.237 ton olduğu, bunun 10.185 tonunu ise rokanın oluşturduğu gözlemlenmiştir. Türkiye içindeki illere bakıldığında ise; Hatay roka üretiminin %1.61’ini üstlenmekte ve yaklaşık 160 tona tekabül etmektedir. Hatay ili içerisinde en fazla roka üretimi %51.2 ile Samandağ ilçesinde görülmektedir.
100 gram Roka’nın besin değerleri:
| CHO (g) |
Na (mg) |
I |
Vit. A (µg) |
| 2,1 | 27 | 2 | 233 |
| Protein (g) |
K (mg) |
F (µg) |
Vit. C (mg) |
| 2,6 | 369 | 24 | 62 |
| Yağ (g) |
P (mg) |
Fe (mg) |
Vit. B³ (mg) |
| 0,7 | 64 | 1,5 | 1,2 |
| Kalori (kkal) |
Ca (mg) |
Mg (mg) |
Lif (g) |
| 26,5 | 160 | 34 | 1,6 |
Göz, M., (2006), ” Warfarin- Gıda Etkileşmesi: Olgu Sunumu Ve Literatürün Gözden Geçirilmesi”, Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi, 14, 320-324.
Oruç, H., Ceylan, S., (2001),” Bursa’da Tüketilen Bazı Sebzelerde Nitrat Ve Nitrit” , J Fak Vet Med, 20, 17-21.
Ünsal vd., “Dereotu Semizotu Ve Rokada Antioksidan Ve Antimikrobiyal Aktivitenin Araştırılması”, Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3, 25-32.
Eker vd., (1993), “Yeni Rehber Ansiklopedisi”, 1.baskı, İstanbul: İhlas gazetecilik Holding A.Ş., 84.
Kıran, Ö., (2006), “Kozan Yöresi Florasındaki Tıbbi Bitkiler Ve Bunların Halk Tıbbında Kullanılışı”, Yüksek Lisans Tezi, T.C Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Deontoloji Ve Tıp Tarihi Ana Bilim Dalı.
Mansuroğlu, G., Bozkurt, S., Telli, S., Kara, M., (2018), “Farklı Doz ve Formlarda Uygulanan Azot Gübrelemesi Koşullarında Üretilen Rokada Verim Tepkileri ve Depolama Önce ve Sonrasındaki Nitrat-Nitrit Birikimi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23, 1-11.
Hergeç , G.,(2014), “Beslenme, Sağlık ve Hastalıkta Bitkiler”, 1.baskı, Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri Tic.Ltd.Şti. 380.