Kanser Hastalarına Uygulanan Kemoterapi Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?

Kemoterapi, vücutta oluşan tümörün ilaçla tedavi edilmesidir. Kemoterapi tedavisi ile tümörlü hücreler yok edilir ve çoğalması engellenir. Bu süre içinde sağlıklı hücreler de zarar görebilmektedir.

Tedaviye başlamadan önce ortaya çıkabilecek yan etkiler bilinmez. İlaçların vücuda olan etkisi kişiden kişiye göre değişmektedir. Kanser ve tedavisi; hem hasta için, hem de hasta yakınları için zorlu bir süreçtir. Ancak, sağlıklı günlerin tekrar kazanılması için, bu sürecin sabırla atlatılması gerekir.

Kemoterapiden kaynaklanan yan etkiler, kısa süreli veya uzun süreli etkilere neden olur. Halsizlik en sık rastlanan yan etkidir. Mide bulantısı, saç dökülmesi ve kusma; kemoterapinin en rahatsız edici üç yan etkisi olarak tanımlanmıştır.

Kemoterapi gören kanser hastalarında yorgunluk sık görülen bir sorundur. Uzmanlar, fiziksel aktivite eğitiminin bu gruptaki yorgunluğun yoğunluğunu azaltabileceğini öne sürmüştür. Çeşitli çalışmalara göre bu semptom, kemoterapi ve radyoterapi sırasında hastaların %70’ini etkilemektedir. Birçok kanser hastasında tedaviye bağlı yorgunluk şiddetli olup, normal günlük aktivitelere kısıtlamalar getirmektedir.

Kemoterapi sırasında görülen kilo kaybı ve yetersiz beslenme, metabolizma anormalliğinin bir sonucudur. Beslenme danışmanlığı ve ek beslenme, kilo kaybını  geçici olarak durdurmaktadır. Beslenme takviyesi ile erken müdahalenin; malnütrisyonu durdurduğu, kanserli hastalarda sonuçları iyileştirdiği ve kemoterapinin neden olduğu morbiditeyi azalttığını bildiren bilimsel çalışmalar mevcuttur.

Kemoterapi ve birçok radyoterapi maddesi serbest radikal üreterek hareket eder. Antioksidan etki gösteren vitamin C ve E; serbest radikallere bağlanarak, oksidatif hasarı önler. Kanser tedavisi için en yaygın olarak kullanılan antioksidan, C vitaminidir. Vitamin C ve diğer antioksidanların, hücreleri radyasyona ve kemoterapiye karşı koruyabildiğini gösteren önemli veriler vardır.

• Kanser hücrelerinin, C vitamini ile tedavi edilerek oksidatif hasara karşı dirençli olabileceği, deneysel olarak kanıtlanmıştır. Çalışmalar; A, C , E vitaminlerinin ve karotenoidlerin, kemoterapi ve radyoterapinin etkinliğini arttırabildiğini bildirmektedir. Bu çalışmalar; kemoterapi ve radyoterapi sırasında antioksidan alınması gerektiğini açıkça belirtmektedir.

• Kanser tedavisi gören birçok hasta, kemoterapi ve radyoterapinin toksisitesini azaltma umuduyla, özellikle antioksidanlar olmak üzere, diyet takviyeleri kullanır.

Anket verilerinden; kanser hastalarının %50’sinin bir çeşit besin takviyesi kullandığı saptanmıştır. Hastalar, genellikle “vücudu korumaya yardımcı” olan takviyeleri kullanarak ,kemoterapi ve radyoterapi toksisitesine karşı vücutlarını dirençli tutmaya çalışmaktadır.

Kemoterapi sırasında erken beslenme danışmanlığı, akut kemoterapi toksisitesinin azaltılmasında ve besin alımının, durumunun ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesinde oldukça etkilidir. Müdahaleden sonra etki 3 ay sürmektedir. Yapılan bilimsel çalışmalar; kemoterapi sırasında erken bireyselleştirilmiş beslenme danışmanlığı ve eğitiminin hastalar için değerli olduğunu göstermektedir.

Kemoterapi gören hastalar tedaviye başlamadan önce, doğru beslenmek için mutlaka diyetisyenden yardım almalıdır. Tedavi sırasında doğru beslenmek, tedavinin başarısını olumlu yönde etkilemektedir.

• Tedavi gören hastaların mutlaka bir yemek düzeni olmalıdır.
• Az miktarda ve sık sık yemek yemelidir.
• Protein alımına dikkat etmeli, kırmızı et, kurubaklagil, balık, yumurta gibi besin içeriği yüksek gıdaları tüketmelidir.
• Her çeşit meyve, sebzeye beslenmesinde yer vermelidir.
• Bağışıklık güçlendirici besinler ve vücuda zindelik verici bitki çayları kullanmalıdır.
• Mide bulantısını bastıracak tuzlu yiyecekler tüketmelidir.

Sonuç olarak; kemoterapi tedavisi başlamadan bile beslenme yönetimi hastalar için önemlidir. Tedavi süresince dengeli beslenilmeli ve bolca sıvı tüketilmelidir.