Kalsiyum (Ca) Nedir? Faydaları Nelerdir?

Kalsiyum yetişkin bir bireyin vücudunun %1,5-2’sini oluşturmakla birlikte, insan vücudunda en fazla bulunan mineraldir. Yapımı vücutta sağlanamayan ve dışarıdan gıdalar yardımıyla alınan kalsiyum, vücudumuzda %99 oranında dişlerin ve kemiklerin yapısında yer almaktadır. Kemik oluşumu, anne karnında 4-6 haftalıkken kalsiyum mineralinin aktarılması ile başlar ve doğumdan sonraki büyüme dönemine kadar devam eder. Kemiklerde kalsiyum mineral yoğunluğu, büyümenin tam anlamıyla tamamlandığı 30 yaşında tepe noktasına ulaşır. Bu süreçten sonra ise kemik yıkımı hızlanır. Kalsiyum mineral yoğunluğunun azalması, kadınlarda menopoz döneminde artış göstermektedir. Amorf ve kristal halde olmak üzere kemiklerde iki formda bulunur.  Kemik ve dişler dışında ise, insan vücudunda %1 oranında ekstrasellüler sıvı, hücre zarı ve intrasellüler organellerin yapısında yer almaktadır.

Kalsiyumun; sinir iletimi, kanın pıhtılaşması, enzimlerin çalışması, elektrolit dengesinin sağlanması ve kasların hareketliliğini (kasların kasılıp gevşemesini) sağlamada büyük ölçüde işlevi bulunmaktadır. Bilinen etkilerinden bazıları da, kolon kanseri riskini azaltması ve yüksek kan basıncını düşürmesidir. D vitamini, östrojen testosteron ve kalsitonin, kan kalsiyum seviyesini dengede tutmaya yardımcı olmaktadır. Kanda kalsiyum düzeyi 9-11 mg/dL‘de tutulmadığı takdirde; kas kasılmaları, titremeler ve kramplar meydana gelmektedir. Vücut bu dengeyi böbrek ve kemikten kalsiyum çekerek sağlamaya çalışır. Eğer kalsiyum çekimi fazla miktarda gerçekleşirse, böbreklerde taş ve kemiklerin yapısında bozulmalar ortaya çıkmaktadır. Kalsiyumun vücuttan atımı gaita (100-150 mg/gün), idrar (100-250 mg/gün) ve terleme yoluyla gerçekleşir.

• ParaTiroid Hormon (PTH):

Kandaki kalsiyum seviyesinin dengede kalmasını sağlamaktadır. Kanda kalsiyum seviyesinin artması durumunda hormon salgılanması durdurulur ve kalsiyum seviyesinde düzelme gözlenir. Bu durum, antiasit alımı ve ülserli bireylerin uzun süre fazla miktarda süt tüketmesiyle meydana gelir. Kan kalsiyum seviyesinin azalması durumunda ise, hormon yardımı ile kalsiyum kemiklerden geri çekilir vebağırsakta emilimi artar. Kalsiyum seviyesinin düşmesi kaslarda spazma neden olabilir.

• Sodyum (Na):

Diyet ile yüksek sodyum alımı, idrarda kalsiyum kaybının artmasına sebep olmaktadır. Yapılan araştırmalara göre; böbreklerden salgılanan 1 g sodyum (2.5 g NaCl ) artışının, idrarda yaklaşık olarak 26.3 mg kalsiyumun atılımına sebep olduğu ve yüksek sodyum alımının daha çok yaşlı kadınlarda kemik sağlığını olumsuz etkilediği bilinmektedir.

• D Vitamini:

Vücuda alınan besinlerdeki kalsiyumun, ince bağırsakta emilimi ve depo edilmesinde D vitamininin büyük ölçüde yardımı bulunmaktadır. D vitamini yetersizliğinde çocuklarda raşitizm (kemiklerin normal gelişememesi), yaşlılarda osteoporoz, osteomalazi ve osteopeni (kalsiyumun kemiklerden kana geçmesi durumu) gelişmektedir.

Kalsiyum Emilimini Etkileyen Etkenler

C vitamini, sütteki laktoz varlığı ve bazı aminoasitler; kalsiyumun ince bağırsaktan kana geçiminde büyük ölçüde yardımcı olmaktadır.

Kalsiyumun Yararlılığını Azaltan Etkenler

Aşırı tuz kullanımı, belirli bir yaştan sonra hormon salgılanmasındaki değişiklikler, kafein içeren içeceklerin (çay, kahve, kola) yüksek alımı, kalsiyumun yararlılığını azaltmaktadır.

Günlük Kalsiyum Gereksinimi

Gereksinim, cinsiyet ve yaşa göre değişiklik göstermekle birlikte gebelikte, emziklilikte, yaşlılık döneminde, büyüme ve gelişme çağında gereksinim artmaktadır.

• Bebeklik & Çocukluk Döneminde:

• Ergenlik Döneminde:

Ergenlik döneminde kemik gelişimi ve büyüme faktörleri sebebiyle gereksinim artmaktadır. 14-18 yaş kız ve erkek genç bireylerde kalsiyum gereksinimi yaklaşık 1300 mg/gün‘dür.

• Yetişkin Dönemde:

• Hamile ve Emzikli Kadın:

Kalsiyumdan Zengin Besinler

En zengin kaynakları arasında, süt ve süt ürünleri bulunmaktadır.

• Süt ve süt ürünleri: Yoğurt, peynir, süt, çökelek, krema, soya sütü, tofu, kaşar peynir, mozarella peyniri.
• Sebzeler: Ispanak, brokoli, lahana vb. yeşil yapraklı sebzeler
• Meyveler: Çilek, portakal.
• Fındık, badem, ceviz, pekmez, susam, yulaf, pirinç, buğday unu ve deniz ürünleri gibi besinlerdir.