Flexitarian (Yarı Vejetaryen) Diyeti Nedir? Etkileri Nelerdir? Chron Hastalığı İçin Yeni Bir Çözüm Mü?

İçinde bulunduğumuz yüzyılın başlarında ve özellikle son dönemlerde vejetaryenlik, popülasyonun artmasıyla birlikte çeşitlilik ve bir bakıma esneklik kazanmıştır. Son yıllarda et ve türevlerinin tüketiminde anlamlı bir azalma görülmüştür. Bunun nedenleri arasında; düşük et içeren diyetlerin sağlığa faydalı olduğu düşüncesi, et ve süt ürünlerinin yüksek maliyetli olması ve hayvancılığın çevreye etkisi gibi nedenler gösterilebilir.

Katı bir vejetaryen diyet uygulayan insanların yanı sıra, kısmi vejetaryenler; et ve ürünlerinden çoğunlukla kaçınan ama bazen tüketebilen pseudo-vejetaryenler, kendilerini vejetaryen olarak tanımlayan fakat bazı gerekli durumlarda et ve kümes hayvanları ve ürünlerini tüketen tip-1 vejetaryen bireyler, kişiden kişiye değişebilen miktarlarda et tüketen semi-vejetaryenler gibi küçük farklarla birbirinden ayrılabilen bireylerin yanında bilinçli olarak et tüketiminden kaçınan, çoğunlukla balık ve yumurta gibi besinleri tüketen bireyler de mevcuttur. Anlaşılacağı üzere katı bir vejetaryen diyet ile diğer yaklaşımlar arasında kademeli olarak farklar görülebilir.

Flexitarian diyeti daha çok bitki temelli beslenmeyi içeren fakat aynı zamanda çeşitli miktarlarda et ve/veya tavuk tüketiminin görüldüğü, bununla beraber daha büyük miktarlarda balık, yumurta ve süt ürünlerinin tüketilebildiğii bir diyet yaklaşımıdır.

Flexitarianizm, vejetaryenlik için bir ön adım olmadığı gibi, bir yemek stili ya da yeme kültürünün bir parçası olarak da düşünülebilir. Bu tip bireylerde; sağlık, etik veya ikisinin bileşimi bu diyet motivasyonunun temelini oluştururken aşırı suçluluk veya et ve türevlerinden tiksinme hali genellikle gözlenmez. Bu yaklaşımı benimseyen bireyler et tüketimlerine, et yerine seçtikleri alternatiflere, çeşitli et bazlı yan ürünleri tüketmelerine göre ve hatta yedikleri etlerin porsiyon büyüklüklerine göre birbirinden ayrılabilirken, aslında bu farklar kesin sınırlarla belirlenemez.

Flexitarianizm son dönemlerde, bilim ve kamu sektöründe sıklıkla kullanılan bir terim olarak hayatımızda yerini almaya başladı. 2014 senesinde Oxford İngilizce Sözlüğü flexitarianizmi, “flexible” yani “esnek” ve “vejetaryen” kelimelerinin bir bileşimi olarak, kesin olarak vejetaryen olmadığı halde bu yaklaşımı benimseyen birey olarak tanımlamıştır. Bu bireyler, sıklıkla et yemekten kaçınan ve sayıları giderek artan “esnek tüketici” grubunu oluşturmaktadır.  

• Yapılan çalışmalar; diyabet riski ve yüksek kan basıncı da başta olmak üzere potansiyel riskleri azaltıcı, sağlık yararını gözeten ve kilo kaybını destekleyen esnek yaklaşımlı flexitarian diyetlerin yararını ortaya koymuştur.

Flexitarian veya semi-vejetaryen diyetlerin, aynı zamanda Crohn hastalığı gibi ince bağırsak hastalığına sahip bireyler için iyi bir seçenek olabileceği konusunda kanıtlar ve iddialar mevcuttur. Bitki bazlı diyetlerin lifler aracılığıyla, bağırsaktaki iltihabın giderilmesinde etkili olacağı düşünülmektedir.

Amerikan Kanser Derneği, Kanseri Önleyici Beslenme ve Fiziksel Aktivite Rehberinde, kişiye özel önerilerle hayat kalitesini iyileştirmeyi ve kanserle mücadele etmeyi amaçlar. Yayınlanan rehber; bireysel ihtiyaç ve olanaklar göz önünde bulundurularak, yaşam boyu sağlıklı bir kilonun elde edilmesini ve korunmasını, fiziksel olarak aktif bir yaşam tarzı benimsemeyi ve bitkisel gıdaların ağırlıkta olduğu dengeli bir diyetin uygulanmasını tavsiye eder. Ayrıca; gıda güvenliğinin sağlanması, alkollü içecek alımının kısıtlanması ve gıda katkı maddelerinin kullanımı konusunda da öneriler sunar. Bitki bazlı bir diyet ve düzenli fiziksel aktivitenin, meme ve prostat kanseri riskinin düşmesinde iyi bir potansiyel olduğu bildirilmiştir. Ancak vegan veya tam vejetaryen diyetin toplumsal açıdan kısıtlayıcı olabilirliği düşünüldüğünde, esnetilmiş bir vejetaryen diyetin bunu karşılayabileceği söylenebilir.

Sonuç olarak; flexitarian diyetinin, vegan veya tam vejetaryen bir diyete kıyasla daha az kısıtlayıcı olmasına rağmen benzer ölçüde yararı olduğunu söylemek mümkündür.