Amarant Nedir? Faydaları Ve Zararları Nelerdir?

Besinin Adı
Türkçe: Amarant
İngilizce: Amaranth
Latince: Amaranthus spp.

Vatanı ve İklimi:
Yunancada “ebedi” anlamına gelen amarant, 400’den fazla türü ile yayılış gösteren bir bitki olup, bu türlerden 40 tanesinin ana vatanı Amerika kıtasıdır. Amarant bitkisi yetiştiriciliğinin, milattan önce 6700 yıllarına kadar uzandığı; Aztekler, Mayalar, İnkalar ve Amerikan yerlilerinin ana besinini oluşturduğu bildirilmiştir. Ayrıca Aztekler ve Amerikan yerlilerinin, amarantı dini ayinlerde kullandığı bilinmektedir. Amaranthus bitkileri (Amaranthaceae familyası); dünya çapında yayılmakta olan, geniş iklim koşulları altında yetiştirilebilen bitkilerdir.

Bitkisel Özellikleri:
Amarant, yaklaşık 1,5–3,0 m yüksekliğe kadar büyüyebilen, geniş yapraklı bir bitkidir. Yaprak sayısı ve büyüklüğü, türler içinde ve türler arasında farklılık gösterebilir. Amarant yaprakları, sapları ve çiçekleri; yeşil, altın, kırmızımsı mor vb. çeşitli tonlarda olabilir. Tohum başı, yaklaşık 50-60 cm yüksekliğinde ve tohum rengi ise; genellikle siyah, altın veya krem rengindedir.

Faydaları ve/veya Zararları:
Son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz amarant, zengin makro ve mikronutrient içeriği nedeniyle dikkat çekmektedir. Birçok amarant türü; ıspanak ve lahana gibi yaygın olarak tüketilen yapraklı sebzelere göre daha yüksek mineral (Ca, K, Mg), antioksidan aktivitesi, fenolik bileşik, flavonoid ve C vitamini konsantrasyonlarına sahiptir.

• Amarathus spp.’nin majör aktif bileşenlerinden dolayı oluşan; kalp koruyucu, karaciğer koruyucu, antimikrobiyal, mide koruyucu, antidiyabetik, antioksidan, antiinflamatuvar, antikanser, antisıtma, laksatif, bronkodilatör* etkileri ve farmakolojik özellikleri yapılan in vitro ve in vivo çalışmalarda kaydedilmiştir.

Geleneksel tıpta amarant; diüretik, antidiyabetik, analjezik*, antipiretik*, antilepratik* olarak kullanılmıştır. Aynı zamanda, bronşit ve hemoroidlerin tedavisinde de bu bitkiden faydalanılmıştır.

Amarant, tahıl olarak; yüksek protein içeriğine, 8 temel amino asitle iyi dengelenmiş amino asit profiline ve diğer tahıllara kıyasla, benzersiz olan yüksek lizin seviyesine sahiptir. Ayrıca nişasta, yağ, lif, vitaminler (A, K, B6, C, E vb.) ve mineraller açısından da zengindir. Magnezyum ve manganez için iyi bir kaynaktır. Mineral içeriğinin zengin oluşu sayesinde, porsiyon başına DV*nin %3’ünü karşılar. C vitamini; kolajen ve karnitinin sentezi için gereken, aynı zamanda antioksidan ve antikanserojenik bir bileşiktir. C vitamini eksikliği; kanama, artralji* ve bozulmuş yara iyileşmesi ile karakterize bir durum olan skorbüt hastalığına neden olur. Amarant yaprakları, C vitamini için porsiyon başına DV’nin %32 ile %68’ini karşılar. Bu nedenle; amarantın herhangi bir türünün 1 porsiyonu, çok iyi bir C vitamini kaynağı olarak kabul edilir. Ayrıca, Amaranthus viridis‘in potansiyel antihiperglisemik ve hipolipidemik aktiviteleri vardır.

Yapılan üç farklı çalışmada:

• Amarantın 3 çeşidinin; normal ve STZ ile indüklenmiş diyabetik ratlarda, antidiyabetik ve antikolesterolemik etkiler gösterdiği rapor edilmiştir.
• Amarantın gıda takviyeleri için nutrasötik kaynak olarak kullanılabileceğinden bahsedilmiştir.
• Postmenopozal kadınlara 3 aylık bir süre boyunca, diyetlerine günde 9 g Amaranthus tricolor yaprak tozu eklenmiştir. Biyokimyasal analiz sonucunda; kadınların açlık kan şekeri düzeylerinde anlamlı bir düşüş gözlenmiştir (%10,4). Yapraklarının; menopoz sonrası komplikasyonların önlenmesi için, antioksidan ve tedavi edici potansiyeli olduğu belirtilmiştir.

Amarant ekstresinin tek bir oral dozu, vücuttaki NO3 ve NO2 seviyelerini en az 8 saat arttırır. NO3 ve NO2 düzeylerindeki artış, ağır fiziksel aktivitelere veya sporlara katılan kişilerin genel performansını iyileştirmiştir.

Amaranthus cruentus‘taki beta karoten seviyesi, domatese göre 7 kat daha fazladır. Bu nedenle Afrika ülkelerinde aneminin tedavi edilmesinde kullanılır.

Bilgilendirme:
Tüketilebilir amarant türleri; sebze ve tahıl olarak sınıflandırılabilir. Sebze amarantın yaprakları; salatalarda, haşlama vb. pişirme teknikleri kullanılarak hazırlanabilir veya yemeklere tat verme gibi amaçlarla kullanılabilir. Amarant tohumu ise; doğrudan bazı ürünlere ilave edilebileceği gibi, un haliyle eriştelere, kreplere, bisküvilere ve diğer unlu ürünlere eklenebilmektedir. Amarant yapraklarındaki C vitamini, fenolikler ve/veya flavonoidler; metaller için indirgeyici ajanlar veya kenetleyiciler gibi davranabilir. Bu bileşikler; diyetin diğer bileşenlerinden gelen demir veya çinkonun biyoyararlılığını arttırabilir. Bu nedenle; yapraklı amarantların temel gıdalarla (örneğin, pirinç, fasulye, muz) kombinasyonu, dünya genelinde gizli açlık insidansını azaltmak için bir strateji sunabilir.

• Amarant ayrıca glüten enteropatisi (çölyak hastalığı) bulunan bireyler için; buğday, arpa ve çavdara alternatif bir besin olarak tüketilebilir.

100 gram Amarant’ın besin değerleri: